Dnia 5 października 2019 r. na Jasnej Górze odbyła się kolejna 40. Ogólnopolska Pielgrzymka Prawników. Tradycyjnie już prawnicy związani z duszpasterstwem prawników przyjeżdżają na Jasną Górę, by pokłonić się Matce Najświętszej, spojrzeć w Jej oczy i  zawierzyć Bogu przez Jej przemożne wstawiennictwo sprawy osobiste, sprawy środowiska prawniczego i sprawy dobra wspólnego. Temat przewodni naszej pielgrzymki „Prawo a sumienie: wolność sumienia, klauzula sumienia, sprzeciw sumienia” wpisuje się w aktualną dyskusję na temat wolności sumienia człowieka w kontekście jego funkcjonowania w strukturach państwa i prawa. W istocie swej problem sprowadza się kwestii czy władza może wkroczyć w wolność jednostki, a także czy jednostka może kierować się własnym przekonaniem w ramach państwa prawa.

Jak co roku Pielgrzymka zgromadziła wielu prawników skupionych w diecezjalnych duszpasterstwach, reprezentujących różne zawody i korporacje prawnicze: sędziowie, referendarze, prokuratorzy, adwokaci, radcy prawni, notariusze, pracownicy administracji oraz komornicy. Pielgrzymce przewodniczył ks. bp Piotr Sawczuk, biskup drohiczyński i delegat KEP ds. duszpasterstwa prawników.

Pielgrzymkę rozpoczęła Droga Krzyżowa na Wałach Jasnogórskich. Rozważania przygotowało oraz zatroszczyło się o oprawę liturgiczną tego nabożeństwa duszpasterstwo prawników Diecezji Rzeszowskiej. Następnym punktem programu Pielgrzymki była Msza św. w kaplicy Cudownego Obrazu, której przewodniczył bp Piotr Sawczuk.

Homilię wygłosił ks. dr Tomasz Czarnocki, krajowy duszpasterz prawników. W oparciu o fragment z Ewangelii św. Łk 10, 17-24, w którym uczniowie wracają z misji, na którą zostali wcześniej wysłani przez Jezusa i cieszą się, że nawet złe duchy się im poddają, podkreślił, że świat w którym żyjemy, w którym prawo stanowione nie zawsze odzwierciedla prawo Boże, jest terenem walki o ład moralny i porządek, którego gwarantem jest Bóg poprzez prawo, które zostało wpisane w serce człowieka. Różna jest natomiast zdolność poznania tego ładu moralnego u poszczególnego człowieka. Kaznodzieja przywołał tradycyjny opis sumienia w rozumieniu św. Tomasza z Akwinu. Sumienie zaś jest zdolnością człowieka, poprzez którą może on odczytać moralną jakość konkretnego, jaki zamierza wykonać, jakiego właśnie dokonuje lub tez dokonał. Sumienie nakazuje spełnić czyn oceniony jako prawdziwie dobry, a zaniechać czynu ocenionego jako zły. Sąd rozumu oświecony światłem wiary natomiast, przybiera postać wewnętrznego głosu, który rozbrzmiewa w najtajniejszym ośrodku i sanktuarium człowieka, gdzie przebywa on sama na sam z Bogiem (por. GS 16). Przywołując postać św. Tomasza Morusa, kaznodzieja wskazał na jego świadectwo wierności swemu sumieniu i aktualność jego przesłania oraz na potrzebę męstwa i odwagi we współczesnym świecie, aby pozostać wiernym swemu sumieniu.

Przed błogosławieństwem kończącym Eucharystię został odczytany list Pana Andrzeja Dudy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w którym Pan Prezydent pozdrowił wszystkich uczestników Ogólnopolskiej Pielgrzymki Prawników na Jasną Górę. Zwrócił uwagę, że jest „niezmiernie ważnym, aby w państwie polskim prawo było podporządkowane najwyższym wartościom naszej wspólnoty. Tylko w taki sposób można uniknąć popadnięcia w bezduszny formalizm i pozytywizm, które w dalszej kolejności prowadzą nie tylko do aktów niesprawiedliwości, dokonywanych w majestacie prawa, lecz nawet do wypaczenia lub wręcz odwrócenia pierwotnego sensu i celu samych norm i zasad lezących u podstaw systemu prawnego”. Pan Prezydent podkreślił aktualność podejmowanego w tegorocznej Pielgrzymce tematu, gdyż „w warunkach społeczeństwa pluralistycznego, gdzie funkcjonują różne aksjologie i światopoglądy, coraz częściej będziemy doświadczali dylematów i konfrontowali się z konfliktami przeciwnych racji, za którymi będą przemawiać dostateczne uzasadnienia na gruncie wiążących przepisów. W tej zaś sytuacji coraz istotniejszą rolę odgrywać będzie najwyższa w nauce moralnej instancja, jaka jest prawe i wrażliwe sumienie, ukształtowane zgodnie ze wskazaniami etyki”

W drugiej części naszej Pielgrzymki, która odbyła się w auli św. Jana Pawła II konferencję zatytułowaną: „Prawo a sumienie. Wolność sumienia, klauzula sumienia, sprzeciw sumienia” wygłosił prof. UG, dr hab. Oktawian Nawrot, Sędzia Sądu Najwyższego. Wskazał on, że wolność sumienia jest istotą demokratycznego państwa prawa. Rozróżniając dwie płaszczyzny wolności sumienia: wewnętrzną (która obejmuje wolność wyboru przekonań i wolność ich modyfikacji) oraz zewnętrzną (prawo do manifestacji przekonań) wskazał, że w tej pierwszej płaszczyźnie państwo nie może ingerować w sumienie jednostki, natomiast na poziomie manifestacji przekonań – gdy jednostka nie zgadza się w swoim sumieniu z rozwiązaniami prawnymi i wyraża swój sprzeciw sumienia – państwo może ingerować i ograniczać jednostce prawo do manifestacji swoich przekonań. Mamy wówczas do czynienia z klauzulą sumienia. Państwo poprzez stanowione prawo określa sytuacje, w jakich jednostka nie może postępować w zgodzie z własnym sumieniem. Kryteria do zastosowania klauzuli sumienia to 1) legalność – ograniczenie wolności sumienia jednostki musi znajdować podstawę w ustawie, precyzyjnie musza być określone kryteria do zastosowania klauzuli, precyzyjnie muszą być opisane zachowania, które należy podjąć, należy tez wskazać środki odwoławcze; 2) konieczność, która może wynikać z naglącej potrzeby społecznej, proporcjonalność środka do zamierzonego celu, istotna i wystarczająca przyczyna; 3) celowość, np. ochrona porządku publicznego.

Warto podkreślić, że doroczna pielgrzymka jest punktem kulminacyjnym pracy duszpasterskiej, jakby zwieńczeniem wszystkich działań podejmowanych w poszczególnych duszpasterstwach diecezjalnych. Pielgrzymka organizowana jest co roku w pierwszą sobotę października. Już dziś zapraszam na kolejną pielgrzymkę w przyszłym roku, która odbędzie się dnia 3 października 2020 r.

Zapraszam do zapoznania się z listem Pana Prezydenta (List Prezydenta RP 2019), homilią ks. Tomasza Czarnockiego, konferencją Pana Profesora UG, dr. hab. Oktawiana Nawrota . Można też znaleźć informacje o Pielgrzymce w archiwum Biura Prasowego Jasnej Góry (www.jasnagora.com) w archiwum wydarzeń pod datą 05.10.2019 r.

Ks. Tomasz Czarnocki
Krajowy duszpasterz prawników

Materiały dźwiękowe:

Wstęp

 

List Prezydenta RP

 

Homilia

 

Konferencja w Sali Papieskiej im. Świętego Jana Pawła II